Një marrëveshje e keqe

Shkruan:
Shaun Byrnes

Presidenti i Kosovës, Thaçi, dhe presidenti serb, Vuçiq, kanë përgatitur një draft-marrëveshje gjithëpërfshirëse për t’i dhënë fund konfliktit që ka përcaktuar marrëdhëniet e Serbisë me qytetarët e saj shqiptarë për një shekull. Tani është pothuajse gati për t’u nënshkruar, por hapat drejt saj po bllokohen nga refuzimi i kryeministrit të Kosovës, Kurti, për ta hequr taksën ndaj importeve serbe dhe si pasojë e një mosmarrëveshjeje kushtetuese se kush është përgjegjës për dialogun me Serbinë. Drafti siç raportohet përfshin shkëmbimin e territorit.

Washingtoni po kërcënon me tërheqjen e trupave amerikane si shenjë hakmarrjeje dhe Thaçi po e shfrytëzon presionin e përshkallëzuar amerikan mbi Kurtin për të nxitur rrëzimin e qeverisë së tij. Thaçi thotë se refuzimi i Kurtit kërcënon rrezikshëm marrëdhëniet me SHBA-në.

Kurti ka ndërmarrë një qasje më të përgjegjshme, duke hequr tarifën njëanshëm për disa produkte më 15 mars dhe duke ofruar heqjen e plotë më 1 prill nëse Serbia reagon në mënyrë konstruktive. Dhe ai i shkroi sekretarit të shtetit Pompeo se do t’i heqë tarifat dhe vetë ai do ta rinisë dialogun nëse Serbia reagon me konstruktivitet ndaj heqjes graduale të tarifës.

Në fund të një seance të jashtëzakonshme të Kuvendit të Kosovës afër mesnatës së 11 marsit, kryetarja e Kuvendit propozoi heqjen e tarifave dhe në të njëjtën kohë Thaçi të heqë dorë nga udhëheqja e dialogut. Tani nuk është e qartë se çfarë do të ndodhë.

Liderët e Kosovës duhet ta dinë se miqësia me SHBA-në është dhe do të mbetet e fortë, pavarësisht mosmarrëveshjes për tarifën.

Më 2016, Thaçi dhe Vuçiqi vendosën të refuzojnë qasjen hap-pas-hapi të BE-së të nisur më 2013 në favor të një marrëveshjeje të madhe dhe gjithëpërfshirëse. BE-ja kishte ndërmjetësuar një sërë marrëveshjesh teknike – diplomat universitare, targat e automjeteve, sigurimet e automjeteve e të ngjashme – që do të kulmonte në një marrëveshje gjithëpërfshirëse, më në fund duke “normalizuar” marrëdhëniet e tyre me njohjen e pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Por pak nga marrëveshjet teknike janë zbatuar dhe dialogu ka stagnuar.

Dy presidentët u takuan fshehurazi, sipas shumë njoftimeve, shpesh nën kujdesin e ish-përfaqësueses së lartë të BE-së për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Mogherini. Deri në nëntorin e vitit 2019, këto takime prodhuan një draft që u raportua se ishte gati për t’u nënshkruar me përjashtim të disa detajeve.

Drafti, sipas informatave që kanë rrjedhur në publik, përfshinte shkëmbimin e territoreve (disa pjesë të veriut të Kosovës nga lumi Ibër, dhe disa pjesë të Luginës së Preshevës në jug të Serbisë), një asociacion të komunave serbe për autoritetin e të cilit mbetet të pajtohen palët, për ekstraterritorialitetin për manastiret serbe dhe pa njohje de jure nga Serbia, por një përkushtim serb për të mos bllokuar pranimin e Kosovës në OKB.

Se çfarë do të bëjë Rusia në KS të OKB-së është problematike, pavarësisht garancive të dhëna nga Putini ndaj Vuçiqit e Thaçit më 2018 se Rusia do të mbështetë çfarëdo që dakordohen Serbia dhe Kosova.

Shkëmbimi i territoreve (ndarja) dhe asociacioni ngritën flamujt e kuq tek shumë diplomatë e vëzhgues. Ndarja rrezikon shkëmbim të detyrueshëm të popullatës e madje edhe dhunë. Për më keq, mund të ringjallë ëndrra të nacionalistëve radikalë edhe në pjesë të tjera të Ballkanit. Një asociacion virtualisht autonom i komunave serbe ngjan me Republikën Serbe të Bosnjës. Kosova edhe ashtu ka mjaft gjëra që s’i funksionojnë për t’ia shtuar edhe një.

Duke qenë në detyrë për pak a shumë një muaj, Kurti është nën presion të lartë e përshkallëzues nga SHBA-ja, dhe nën presion të shtuar nga partneri i tij i koalicionit, për t’i hequr tarifat menjëherë në mënyrë që të vazhdojë dialogu dhe Thaçi e Vuçiqi të përfundojnë marrëveshjen gjithëpërfshirëse.

Vuçiqi nuk do të ulet sërish në tavolinë pa i hequr së pari Kosova tarifat tërësisht. Kurti ka ofruar kompromis: t’i heq gradualisht tarifat duke i hequr fillimisht për lëndën e parë më 15 mars. Me sa duket, 80% e importeve janë lëndë e parë, prandaj hapi i Kurtit u afrohet shumë kërkesave të Serbisë, SHBA-së dhe BE-së. Për më tepër, Kurti ofroi heqjen e tarifës së mbetur më 1 prill nëse Serbia reagon duke i hequr të gjitha barrierat jotarifore për tregti me Kosovën dhe të ndalojë fushatën e saj për t’i bindur shtetet që e kanë njohur Kosovën ta tërheqin njohjen.

Washingtoni ka refuzuar kompromisin dhe insiston në heqjen e tërësishme të tarifës menjëherë dhe ka kërcënuar të ndalojë miliona dollarë të ndihmës financiare dhe rrjedhimisht edhe tërheqjen e trupave ushtarake amerikane nga Kosova.

Megjithatë, Vuçiqi nuk do të rinisë dialogun deri pas zgjedhjeve parlamentare në Serbi më 26 prill. Qëllimi i tij publik është të dalë më mirë me Partinë e tij Progresiste sesa në fitoren e tij të fundit parlamentare dhe nuk dëshiron t’u japë kundërshtarëve të tij nacionalistë radikalë ndonjë arsyetim për ta akuzuar atë se po e shet Kosovën.

Për rrjedhojë, Vuçiqi refuzoi javën e kaluar të lëvizte përpara në dialog kur u shty nga këshilltari i Sigurisë Kombëtare, O’Brien, nga i dërguari special Grenell dhe nga dhëndri i Trumpit, Kushneri, duke ritheksuar se nuk do të rinisë dialogun derisa Prishtina t’i heqë tarifat. As premtimet e Kushnerit për asistencë dhe investime të mëdha të huaja nuk e detyruan Vuçiqin të lëvizte.

Në një intervistë me t’u kthyer në shtëpi, Vuçiqi deklaroi se nuk do të kthehet në Washington për të rinisur dialogun deri pas zgjedhjeve dhe kritikoi nxitimin për të arritur një marrëveshje të shpejtë. Vuçiqi u lumturua kur pa presionin nga SHBA-ja ndaj Kurtit për të rinisur dialogun për shkak të refuzimit të tij për t’i hequr tarifat menjëherë.

Por, pse tërë kjo nguti? Kurti do t’i heqë shumicën e tarifave këtë fundjavë dhe Vuçiqit nuk i ngutet për t’i rinisur negociatat. Për më tepër, për dallim nga Washingtoni, Brukseli ka mirëpritur vendimin e Kurtit për të nisur heqjen graduale të tarifave dhe nuk po i bën shumë presion publik atij për të bërë më tepër. Dhe në fund, nga do të vijnë “qindra miliona dollarë” të investimeve të huaja direkte dhe ndihma e premtuar nga Washingtoni, veçanërisht kur SHBA-ja nuk ka koordinuar nismën e saj me BE-në?

Do të ishte mençuri po të lëvizej gradualisht dhe të ndërtohej konsensus mes liderëve politikë dhe shoqërisë për ndryshimet që do t’i prodhonte marrëveshja përfundimtare. Politikanët e Kosovës dhe publiku kanë nevojë për transparencë: nuk ka pasur fare. Thaçi duhet të jetë i hapur për përmbajtjen e marrëveshjes në mënyrë që politikanët dhe shoqëria të vendosin për të, në vend se të befasohen më vonë nga ajo dhe pasojat e saj. Kosovës i nevojitet kohë për të arritur konsensus se si të procedojë me dialogun në një formë demokratike, dhe të mos detyrohet të marrë vendime të shpejta.

Në përfundim të seancës së jashtëzakonshme të Kuvendit për tarifat më 11 mars, kryetarja e Kuvendit të Kosovës, Vjosa Osmani (nënkryetare e LDK-së), duke e qortuar Thaçin, bëri thirrje që të hiqen tarifat në të njëjtën kohë me tërheqjen e tij nga dialogu. Qortimi i Osmanit vë në theks refuzimin e Thaçit për t’iu bindur kërkesës kushtetuese se është detyrë e qeverisë që t’i drejtojë negociatat e këtilla.

Janë Washingtoni dhe Thaçi që po bëjnë presion për një marrëveshje tani, dhe për rrjedhojë po i bëjnë presion të shtuar Kurtit për t’i hequr tarifat. Presidenti Trump, O’Brien dhe Grenelli janë prapa shtytjes për një marrëveshje të shpejtë.

Trumpi po kërkon për një marrëveshje të shpejtë për të rritur shanset e rizgjedhjes së tij që po duken më të zbehta për shkak të krizës ekonomike dhe shëndetësore të shkaktuar nga pandemia e pasuar me rënien e çmimit të naftës dhe gjasat që ish-Nënpresidenti Biden do të jetë kandidati demokrat.

Nga ana e tij, Thaçi e sheh marrëveshjen si një plotësim i trashëgimisë së tij pasi drejtoi UÇK-në dhe fitoi pavarësinë. Por ai ka edhe konsiderata të tjera më të rëndësishme politike. Ai do të donte ta rrëzonte Qeverinë Kurti, jo vetëm për të rimarr kontrollin e dialogut, por edhe për të mbrojtur veten dhe miqtë e tij të korruptuar nga përpjekjet e Kurtit për të çrrënjosur korrupsionin e përhapur. Synimi i Thaçit është që më pas të arrijë një qeveri të re koalicioni me LDK-në, partnerin aktual të koalicionit të Kurtit, dhe me PDK-në, parti të cilën Thaçi e themeloi.

Intervenimi i Trumpit për të marrë në dorë dialogun i ka dhënë Thaçit mundësinë për ta bërë këtë. Ai po i shfrytëzon kërcënimet për veprime ndëshkuese nga SHBA-ja për ta goditur Kurtin dhe po tenton ta mbledhë LDK-në dhe opozitën parlamentare që të kërkojnë heqjen e tarifave menjëherë. Në deklarimet e tij publike këtë javë, Thaçi akuzoi se veprimet e Kurtit kërcënuan marrëdhëniet me SHBA-në dhe “vetë të ardhmen e shtetit tonë”, një akuzë e papërgjegjshme.

Ndërsa lideri i LDK-së mbështet Thaçin, për momentin Kuvendi nuk po e mbështet Thaçin dhe situata është në ngërç.

Vlen t’ua rikujtojmë liderëve kosovarë se asnjë marrëveshje gjithëpërfshirëse nuk do t’i japë fund armiqësisë së Serbisë ndaj ish-provincës së saj. Derisa Serbia të pranojë se çfarë ka bërë në Kosovë nën sundimin e Millosheviqit, marrëdhëniet e tyre nuk do të jenë as normale e as miqësore.

Më e rëndësishmja është se duhet t’ua rikujtojmë liderëve kosovarë se SHBA-ja është dhe do të mbetet mik i fortë, dhe kjo nuk do të ndryshojë pavarësisht kërcënimeve të Trumpit, O’Brienit, Grenellit, Pompeos e Kushnerit. Kosova nuk duhet të detyrohet të pranojë një marrëveshje me pasoja me një Serbi armiqësore, të cilën politikanët dhe publiku i saj nuk e kanë parë, për shkak të motiveve vetëshërbyese të një politikani.

Burim: https://www.koha.net/veshtrime/213192/nje-marreveshje-e-keqe/

A bad deal

Shaun Byrnes, a retired US diplomat who served as chief of the U.S. Diplomatic Observer Mission in Kosovo in 1998-99, writes:

Kosovo President Thaçi and Serbian President Vučić have prepared a draft comprehensive agreement to end the conflict that has defined Serbia’s relationship with its Albanian citizens for a century.  It is now almost ready for signature but movement on it is being blocked by Kosovo Prime Minister Kurti’s refusal to lift tariffs on Serbian imports and a constitutional dispute over who is in charge of the dialogue with Serbia.   The draft reportedly includes the exchange of territory.  

Washington is threatening to withdraw US troops in retaliation and Thaçi is using escalating US pressure on Kurti to engineer his government’s collapse. Thaçi claims Kurti’s refusal dangerously threatens relations with the US.  

Kurti has taken the more responsible approach, unilaterally removing some tariffs on March 15th and offering to remove the rest on April 1st if Serbia responds constructively.  And he wrote to Secretary of State Pompeo that he will lift the tariffs and will himself resume the dialogue if Serbia responds constructively to his phased removal of tariffs.

At the close of an extraordinary session of Kosovo’s Assembly near midnight on March 11th, the Assembly’s Speaker proposed ending the tariffs at the same time Thaçi gives up leading the dialogue.  It is not clear what will now happen.  

Kosovo leaders need to be reminded that US friendship is and will remain firm regardless of the disagreement over the tariffs. 

In 2016, the Thaçi and Vučić decided to reject the EU’s step-by-step approach begun in 2013 in favor of a big, comprehensive deal. The EU had mediated a series of technical agreements  — university diplomas, license plates, auto insurance, and the like — that would culminate in a comprehensive agreement finally “normalizing” their relationship by Serbia’s recognition of Kosovo’s independence.  But few of the technical agreements were implemented and the dialogue stagnated.

The two presidents met secretly, according to many accounts, often under the aegis of former EU High Representative for Foreign and Security Policy Mogherini.  By November 2019 these meetings produced a draft reportedly ready for signature but for a few details.  

The draft included, according to leaks, an exchange of territory (some parts of Kosovo north of the Ibar river, and some portions of the Preshevo valley in southern Serbia), an association of Serbian municipalities with authorities that reportedly remain to be agreed, extraterritoriality for Serbian monasteries, and no de jure recognition by Serbia, rather a Serbian commitment not to block Kosovo’s UN admission.  

What Russia will do in the UNSC remains problematic, despite Putin’s assurances to Vučić and Thaçi in 2018 that Russia will support whatever Serbia and Kosovo agree on. 

An exchange of territory (partition) and the association raised red flags with many diplomats and observers.  Partition risks forced population exchange and even violence.  Worse, it could revive dreams of radical nationalists elsewhere in the Balkans.  A virtually autonomous Serbian association of municipalities smacks of Bosnia’s Republika Srpska.  osovo has enough dysfunction without adding another ingredient.

In office barely a month, Kurti is under intense and escalating pressure from the US, and growing pressure from his coalition partner, to lift the tariffs immediately so  dialogue can resume and the comprehensive agreement completed.   

Vučić will not re-engage without Kosovo first completely lifting the tariffs.  Kurti has offered to compromise: to phase out the tariffs by first ending them on raw materials on March 15th.  Apparently 80% of the imports are raw materials so Kurti’s move goes a long way toward what Serbia, the US and the EU have been requesting.  Furthermore, Kurti offered to remove remaining tariffs beginning April 1st provided Serbia responds constructively by removing all non-tariff barriers to trade with Kosovo and halting its campaign to persuade states recognizing Kosovo to withdraw recognition.  

Washington has rejected the compromise and insists on all tariffs being removed now and threatened  to halt millions of dollars of financial assistance and subsequently to withdraw US troops from Kosovo.  

However, Vučić will not resume the dialogue until after Serbian parliamentary elections on April 26th.  His public goal is to have his Progressive Party better its previous decisive parliamentary victory and he does not want to give radical nationalist opponents any excuse to accuse him of selling out Kosovo.  

Vučić refused to move forward last week when pushed by National Security Adviser O’Brien, Special Envoy Grenell and Trump’s son-in-law Kushner, reiterating he will not reopen the dialogue until Pristina lifts the tariffs.  Even Kushner’s promises of vast amounts of foreign assistance and investment did not move Vučić.

In an interview after he returned home, Vučić declared he would not return to Washington to resume the dialogue until after the elections and criticized the rush to reach a quick deal. Vučić has been happy to let Kurti take intense pressure from the US to resume the dialogue because of his refusal to lift the tariffs immediately.

So what’s the rush?  Kurti will lift most of the tariffs this weekend and Vučić is in no hurry to resume negotiations.  Furthermore, unlike Washington, Brussels has welcomed Kurti’s decision to begin phasing out the tariffs and is not putting heavy public pressure on him to do more.  Finally, whence will come the “hundreds of millions of dollars” of foreign direct investment and assistance promised by Washington, especially when the US has not coordinated its initiative with the EU? 

It would be wiser to move gradually and build consensus among political leaders and society for the changes that the final agreement will produce.  Kosovo’s politicians and public need transparency: there has been none. Thaçi needs to be open about the contents of the deal so politicians and society can decide on it, rather than be surprised later by it and its consequences.   Kosovo needs time to develop a consensus on how to proceed with the dialogue in a democratic manner, and not be pushed into quick decisions. 

 In closing the Assembly’s extraordinary March 11th session on the tariff, Kosovo’s Assembly Speaker, Vjosa Osmani (an LDK deputy chairman), in a rebuke to Thaçi, called for lifting the tariffs at the same time he withdraws from the dialogue.  Osmani’s rebuke highlighted Thaçi’s refusal to bow to the constitutional requirement that it is the government’s prerogative to lead such a negotiation.

It is Washington and Thaçi that are pressing for a deal now, and hence escalating pressure on Kurti to lift the tariffs. President Trump, O’Brien and Grenell are behind the push for a quick agreement.

Trump is looking for a quick deal to boost his reelection prospects that are looking dimmer because of the economic and health crisis spawned by the pandemic coupled with the collapse of the price of oil and the likelihood that former Vice President Biden will be the Democratic nominee. 

For his part Thaçi sees the deal as an addition to his legacy but has other more important political considerations.  He would like to bring down the Kurti government to protect himself and his corrupt cronies from Kurti’s effort to root out pervasive corruption.  Thaçi’s aim is to then forge a new coalition government composed of the LDK, Kurti’s current coalition partner, and the PDK, the party Thaçi founded.

Trump’s intervention to take over the dialogue has given Thaçi the opportunity to do so.  He is exploiting threats of US punitive action as a bludgeon against Kurti and is trying to rally the LDK and parliamentary opposition to demand the tariffs be lifted immediately.  In public statements this week, Thaçi charged that Kurti’s actions threatened relations with the US and the “very future of our state,” an irresponsible charge.  

While the LDK’s leader supports Thaçi, for now the Assembly is not supporting Thaçi and the situation is at stalemate.  

It is worth reminding Kosovo leaders that no comprehensive deal will end Serbia’s hostility to its former province. Until Serbia acknowledges what it has done in Kosovo under Milosevic’s rule their relations will neither be normal nor friendly.  

Of more importance, we should remind Kosovo’s leaders that the US is and will remain a firm friend and that will not change regardless of what Trump, O’Brien, Grenell, Pompeo and Kushner may threaten.  Kosovo should not be compelled to accept a consequential agreement with a hostile Serbia its politicians and public have not seen because of the self-serving motives of one politician.  

Burim: https://www.peacefare.net/2020/03/13/a-bad-deal/

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*